Μετά την αναστάτωση και το θόρυβο που προκάλεσε η διαρροή εγγράφου-σχεδίου Υπουργικής Απόφασης για εισιτήριο στον Όλυμπο, το θέμα ατόνησε και προφανώς παραπέμφθηκε στις καλένδες, όπως γίνεται συνήθως σε παρόμοιες υποθέσεις. Ξεκάθαρα αστήρικτο και διάτρητο το σχέδιο, με εισπρακτικό και μόνο χαρακτήρα, προκειμένου να καλυφθεί το κόστος λειτουργίας –βλέπε μισθοδοσία του λιμνάζοντος προσωπικού- του «κλινικά νεκρού» Φορέα Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Ολύμπου.
Κι όσο στον νεοϊδρυθέντα ΟΦΥΠΕΚΑ (Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος & Κλιματικής Αλλαγής), οργανισμό-ομπρέλα για τους Φορείς Διαχείρισης προστατευόμενων περιοχών στο εξής στη χώρα μας, συνεχίζουν τις δεύτερες σκέψεις για το πώς θα λυθεί το πρόβλημα χωρίς να χρειαστεί μείωση προσωπικού στον εν λόγω Φορέα –ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάχτυλό μας, το πρόβλημα είναι η απουσία αντικειμένου για τον Φορέα και το προσωπικό του- καταθέτω την εμπειρία ενός κολοσσιαίου Οργανισμού διαχείρισης Εθνικών Πάρκων, αυτήν του NPS, της Υπηρεσίας Εθνικών Πάρκων των ΗΠΑ. Δισεκατομμύρια οι τζίροι και οι προϋπολογισμοί, εκατομμύρια οι επισκέπτες, εκατοντάδες χιλιάδες οι εθελοντές, δεκατρείς χιλιάδες μόνιμο προσωπικό, 140.000 χιλιόμετρα μονοπατιών, εκατοντάδες Πάρκα.
Ένας ολόκληρος, ξεχωριστός κόσμος, που λειτουργεί περίφημα, χαρίζοντας αναψυχή στους επισκέπτες, ευημερία στους εργαζόμενους και τις τοπικές κοινωνίες, προστασία στη φυσική και πολιτιστική κληρονομία του μεγαλύτερου έθνους του πλανήτη και κυρίως έμπνευση στις γενιές των Αμερικανών που αισθάνονται περήφανοι για την κληρονομιά τους και αισιόδοξοι για το μέλλον. Ακολουθούν μερικές πληροφορίες, που μπορούν να βοηθήσουν στην ελληνική πραγματικότητα. Όλες έχουν αντληθεί από τη διεθνή έκδοση της Wikipedia και σταχυολογήθηκαν από ένα μεγάλο όγκο εκείνες που εκτιμήθηκαν χρήσιμες.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ NPS : Φορέας γενικότερης διαχείρισης είναι ο NPS (National Park Service), μια κρατική Υπηρεσία που υπάγεται στο Υπουργείο Εσωτερικών των ΗΠΑ. Στη διαχείριση του NPS υπάγονται όλα τα Εθνικά Πάρκα (423 το 2020), πολλά Εθνικά Μνημεία και άλλες περιοχές διατήρησης (conservation areas) και ιστορικές αντίστοιχες, με διάφορους τίτλους που τους έχουν απονεμηθεί (κτίρια, αρχαιολογικοί χώροι, ιστορικές κατασκευές, διαδρομές ποταμιών, δρόμοι, μονοπάτια, λίμνες και θάλασσες, συνολικά πάνω από 20 τίτλοι προστατευόμενων στοιχείων φύσης και πολιτισμού). Ο NPS έχει λειτουργία πάνω από έναν αιώνα! Ιδρύθηκε το 1916 με απόφαση του αμερικανικού κονγκρέσου. Ρόλος της είναι αφενός η διατήρηση της οικολογικής και ιστορικής ακεραιότητας των περιοχών τις οποίες της εμπιστεύθηκε η πολιτεία και αφετέρου, η προσβασιμότητα για δημόσια χρήση και ψυχαγωγία.
ΕΠΙΚΡΑΤΕΙΑ : Οι εκτάσεις που διαχειρίζεται η NPS ανέρχονται στα 344.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα (2,5 φορές η έκταση της Ελλάδας). Η μεγαλύτερη διαχειριζόμενη έκταση είναι 53.000 τχ και η μικρότερη, μόλις 80 τετραγωνικά μέτρα!
ΑΡΙΘΜΟΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ : Ο συνολικός αριθμός των επισκεπτών σε όλα τα προστατευόμενα στοιχεία, το 2019 έφτασε τα 327 εκατομμύρια! Το κορυφαίο 10% των πάρκων προσέλκυσε το 63% των συνολικών αυτών επισκέψεων. Πάνω από 15 εκατ. επισκέπτες διανυκτέρευσαν τουλάχιστον για μία νύχτα σε κάποιο από τα Εθνικά Πάρκα το 2015, σε αντίσκηνα, ξενώνες, τροχόσπιτα κλπ.
ΚΟΣΤΟΣ ΕΙΣΟΔΟΥ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ : Σχετικά με το κόστος εισόδου-επίσκεψης (εισιτήριο), οι περισσότερες προστατευόμενες περιοχές δεν έχουν εισιτήριο, θεωρείται ότι η φορολογία των πολιτών καλύπτει την δυνητική συμμετοχή τους στα κόστη συντήρησης αυτών των περιοχών. Εδώ βέβαια θα πρέπει να επισημάνουμε ότι πολλές από αυτές (ακτές, ποτάμια, γεωλογικοί σχηματισμοί κλπ) δεν θα μπορούσαν έτσι κι αλλιώς να έχουν εισιτήριο! Κάποιοι όμως δημοφιλείς προορισμοί, έχουν εισιτήριο, το οποίο ποικίλει ανάλογα με την περιοχή και τη δημοφιλία της. Η χρέωση γίνεται είτε στη βάση του ανθρώπου είτε στη βάση του οχήματος και έχει συνήθως διάρκεια 7 ημερών.
ΚΑΡΤΕΣ ΕΙΣΟΔΟΥ : Το “Beautiful Pass” είναι μια πατέντα της NPS που γνωρίζει μεγάλη επιτυχία στον πληθυσμό. Πρόκειται για μια κάρτα διαρκείας, είτε ετήσια είτε δια βίου, η οποία δίνει το δικαίωμα στον κάτοχό της αλλά και σε μέχρι 3 ακόμα ενήλικες, να μπορούν να επισκέπτονται ένα εύρος πάνω από 2.000 προστατευόμενων περιοχών! Υπάρχουν τέσσερις διαφορετικές κάρτες:
α) Ετήσια > στοιχίζει 80$ και έχει ισχύ την τελευταία ημέρα του μήνα που εκδόθηκε, ένα χρόνο μετά.
β) 4ου βαθμού > Δωρεάν κάρτα για τους συνοδούς μικρών παιδιών, με ετήσια διάρκεια. Υποθέτω για τους γονείς (έτσι αναφέρει) αλλά και μη συγγενικά πρόσωπα που οφείλουν να συνοδεύουν μικρά παιδιά στο πλαίσιο συμβατικών τους υποχρεώσεων (εργασία).
γ) Πάσο πρόσβασης > Διάρκεια εφ’ όρου ζωής, για ΑΜΕΑ με χρόνιες αναπηρίες
δ) Εθελοντικό πάσο > ετήσιο δωρεάν πάσο για εθελοντές, οι οποίοι κατέγραψαν τουλάχιστον 250 ώρες εθελοντικής εργασίας σε ομοσπονδιακές υπηρεσίες ή ειδικότερα στα Εθνικά Πάρκα.
ε) Πάσο Ηλικιωμένων > ως εφ’ όρου ζωής στοιχίζει 80$ και ως ετήσιο 20$ και διατίθεται στους Αμερικανούς πολίτες με ηλικία μεγαλύτερη των 62 ετών.
ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΣ : Ο προϋπολογισμός της NPS το 2019 ήταν $4δις και ένα πακέτο δυνητικής χρήσης $12δις (για το 2021 ήταν $3,1 δις. Ο προϋπολογισμός χωρίζεται στο υποχρεωτικό και στο δυνητικό τμήμα και το Κογκρέσο ορίζει ποιες εργασίες πρέπει να γίνουν υποχρεωτικά και ποιες από εκεί και πέρα είναι στη διακριτική ευχέρεια της διοίκησης.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΥΝΤΗΡΗΣΗΣ : Ένα μέρος των πόρων παραμένει στη διάθεση της Υπηρεσίας, προκειμένου να διατεθεί στην αποκατάσταση, συντήρηση και διαφύλαξη φυσικών και πολιτιστικών αποθεμάτων. Αυτό το τμήμα των πόρων περνά στην υλοποίηση από εξειδικευμένους επιστήμονες, βιολόγους, γεωλόγους, αρχαιολόγους και άλλους ειδικούς, που μπορούν να αναλάβουν τέτοιες εξειδικευμένες εργασίες.
ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ ΕΠΙΣΚΕΠΤΩΝ : Μέρος από τα έσοδα που προέρχονται από τους επισκέπτες διατίθεται σε επιμόρφωση των επισκεπτών, μέσα από διάφορα προγράμματα που εκπονούνται από τα Πάρκα και υλοποιούνται ακόμα και στο πεδίο, όπως και διαδικτυακό ή έντυπο υλικό.
ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΠΑΡΚΩΝ : Ειδικό προσωπικό στα Πάρκα επιτηρεί την τάξη και τον νόμο και την προστασία του φυσικού κεφαλαίου αλλά και των υπόλοιπων στοιχείων από καταστροφές και φθορές.
ΣΥΝΤΗΡΗΣΗ ΥΠΟΔΟΜΩΝ : Ένα μέρος του προϋπολογισμού διατίθεται για τη συντήρηση δρόμων, μονοπατιών, κατασκευών γενικά. Το προσωπικό εδώ αποτελείται από τεχνικούς, συντηρητές, ομάδες μονοπατιών, κτίστες, ηλεκτρολόγους, υδραυλικούς, μηχανικούς, αρχιτέκτονες. Επίσης, με άλλη κατηγορία πόρων, αντικαθίστανται παλιές κατασκευές που πλέον δεν εξυπηρετούν τις ανάγκες των Πάρκων αλλά και αγοράζονται εκτάσεις από ιδιώτες, οι οποίες γειτνιάζουν με προστατευόμενες περιοχές και ενδέχεται να παίζουν σημαντικό ρόλο στη διατήρησή τους.
ΥΠΟΣΤΗΡΙΞΗ : Ειδικευμένο προσωπικό απασχολείται για τη διοίκηση και τα οικονομικά των Πάρκων, σχετικά με το προσωπικό, τα περιουσιακά στοιχεία, τα λογιστικά, τον οικονομικό σχεδιασμό.
ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ : Η NPS λαμβάνει δωρεές από ιδιώτες, ιδρύματα και επιχειρήσεις, προκειμένου να εκπληρώσει τους σκοπούς λειτουργίας της.
ΤΟΠΙΚΕΣ ΚΟΙΝΩΝΙΕΣ : Ποσό του προϋπολογισμού διατίθεται για την χρηματοδότηση τοπικών κοινωνιών, προκειμένου αυτές να συμβάλλουν στη διατήρηση σημαντικών για το σύνολο φυσικών περιοχών αλλά και στην στενή σχέση αυτών των κοινωνιών με το ευρύτερο περιβάλλον των προστατευόμενων περιοχών.
ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ & ΕΘΕΛΟΝΤΕΣ : Η NPS απασχολεί πάνω από 12.000 εργαζόμενους κάθε χρόνο, μόνιμους ή με σύμβαση. Όσον αφορά την εθελοντική εργασία στα Εθνικά Πάρκα, υπάρχει το πρόγραμμα “Volunteers-In-Parks” (VIP) το οποίο δημιουργήθηκε το 1970. Σκοπός του είναι η αμοιβαία ωφέλεια των δύο πλευρών από την προσφορά εργασίας. Περίπου 220.000 εθελοντές (VIPs) συμβάλλουν στους στόχους της NPS προσφέροντας 6,4 εκατομμύρια εργατοώρες.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΩΦΕΛΕΙΑ : Σύμφωνα με έρευνα του 2011 από το Πανεπιστήμιο του Michigan για λογαριασμό της NPS, κάθε $1 που επενδύεται στην NPS προκύπτει όφελος $4 για το αμερικανικό κράτος! Το 2011 τα Εθνικά Πάρκα δημιούργησαν τζίρο $30 δις και 252.000 θέσεις εργασίας σε εθνικό επίπεδο. Τα $4,5 δις από τα 30, κατευθύνθηκαν άμεσα στις τοπικές κοινωνίες. Σε άλλη έρευνα του 2017, προέκυψε ότι 331 εκατομμύρια επισκέπτες Εθνικών Πάρκων ξόδεψαν $18,2 δισεκατομμύρια σε γειτονικές περιοχές των Πάρκων. Αυτή η συμπεριφορά των επισκεπτών στήριξε 300.000 θέσεις εργασίας!
ΠΡΟΣΒΑΣΙΜΟΤΗΤΑ : Ειδικές μόνο κατηγορίες υπηρεσιακών ρόλων, έχουν δικαίωμα δωρεάν πρόσβασης εφ’ όρου ζωής στα Εθνικά Πάρκα. Το κάμπινγκ επιτρέπεται σε συγκεκριμένες μόνο περιοχές, πάνω από 120 Πάρκα έχουν καθορισμένες τέτοιες, που βρίσκονται κοντά σε σημεία διευκολύνσεων (ξενώνες κλπ).
ΑΝΤΙΔΡΑΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΑ ΕΙΣΙΤΗΡΙΑ : Το 2017 ο τότε Υπουργός Εσωτερικών και πολιτικός προϊστάμενος της NPS, εισηγήθηκε να αυξηθούν τα εισιτήρια εισόδου στα 17 πλέον δημοφιλή Πάρκα, με σκοπό να εξευρεθούν αναγκαίοι πόροι για τη συντήρηση του συνόλου των Εθνικών Πάρκων. Η NPS που ανέλαβε την εκπόνηση της σχετικής μελέτης αποφάνθηκε ότι το εισιτήριο θα έπρεπε να ανέβει υπερβολικά, από τα $25 στα $75, καθώς θα εισπράττονταν μόνο στα δημοφιλή Πάρκα. Αυτό ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων στην κοινή γνώμη, καθώς θεωρήθηκε ότι κάτι τέτοιο θα απέκλειε τα χαμηλότερα οικονομικά στρώματα από τη δυνατότητα πρόσβασης στα Εθνικά Πάρκα! Πάνω από 110.000 σχόλια καταχωρήθηκαν στο site της NPS, με το 98% από αυτά να διαμαρτύρονται για την σχεδιαζόμενη αύξηση. Κάτω από την πίεση του κοινού, το μέτρο ανακλήθηκε ένα χρόνο αργότερα και αντικαταστάθηκε με χαμηλότερες αυξήσεις σε όλα τα Πάρκα τα οποία έχουν εισιτήριο
ΕΘΝΙΚΟ ΣΥΣΤΗΜΑ ΜΟΝΟΠΑΤΙΩΝ (NTS) : Η NPS έχει την ευθύνη λειτουργίας αυτού του τεράστιου εθνικού δικτύου από κατονομασμένα 1300 και πλέον μονοπάτια με συνολικό μήκος που φτάνει τα 140.000 χιλιόμετρα! Τα μονοπάτια χωρίζονται σε αισθητικά, ιστορικά, αναψυχής και συνδετικά (μεταξύ τους ώστε να υπάρχει συνέχεια στις διαδρομές). Στη δεκαετία του ’60 ένα μεγάλο σχέδιο για μεγάλα μονοπάτια σε αστικές και κυρίως φυσικές περιοχές, με σκοπό την αναψυχή των πολιτών της χώρας. Δύο από τα γνωστότερα σήμερα αμερικανικά μονοπάτια μεγάλων διαδρομών, είναι το Appalachian Trail (3.500 χιλιόμετρα) και το Pacific Crest Trail (4.300 χιλιόμετρα).
